အခ်စ္

လူ႔ႏွစ္လံုး ႏွင့္ တူေသာ အသည္း ပံုသေကၤတသည္ အစဥ္အလာအရ အခ်စ္ကုိ ကုိယ္စားျပဳသည္။ အခ်စ္ ဆုိသည္မွာ လူ႔ခံစားခ်က္ ႏွင့္ ေတြ႕ထိမႈ အမ်ဳိးမ်ဳိးပါဝင္ၿပီး အလြန္ ျပင္းထန္ေသာ စြဲလမ္းမႈကုိ ေခၚသည္။ ျမန္မာ့ ဓေလ့ထုံးစံတြင္ တဏွာပါေသာ ၁၅၀၀ အခ်စ္ ႏွင့္ တပ္မက္ျခင္းကင္းေသာ ၅၂၈ အခ်စ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိး ခြဲထားသည္။ ၄င္းအခ်စ္ႏွစ္မ်ဳိး အျပင္ အရာဝတၳဳ၊ အေၾကာင္းအရာ မ်ားကုိ ခ်စ္ေသာ အခ်စ္မ်ား လည္းရွိေသးသည္။ ထုိကြဲျပားေသာ အဓိပၸါယ္မ်ား အျပင္ ေဖၚျပရန္ ခက္ခဲေသာ စိတ္ခံစားမႈမ်ား အတြင္းမွ အခ်စ္ ဆုိေသာ အခက္ခဲဆံုး စိတ္ခံစားမႈေၾကာင့္ အခ်စ္ ကုိ သက္မွတ္ရာတြင္ အၿမဲပင္ ကြဲလြဲမႈ ရွိသည္။ အေျခခံအားျဖင့္ အခ်စ္သည္မွာ အျခားသူ တစ္ေယာက္ကိုေဖၚျပ၍ မရႏုိင္ေအာင္ ျပင္းထန္ေသာ ၾကင္နာျခင္း ခံစားမႈ ပင္ျဖစ္သည္။ အခ်စ္ကုိ ဤမ်ွတုိေတာင္း ေသာ အဓိပၸါယ္ဖြင့္မႈပင္ မ်ားစြာေသာ စိတ္ခံစားမႈမ်ား ကုိ ကုိယ္စားျပဳၿပီး တပ္မက္ျခင္း မွသည္ အထိအေတြ႕ အခ်စ္ (romantic love) တဖန္ ပေလတုိ အခ်စ္ ေခၚ လိင္ကိစၥ မပါေသာ အခ်စ္ တုိ႕ပါ သက္ေရာက္ႏုိင္ၿပီး တစ္ေယာက္တည္းမွသည္ အမ်ားသုိ႔လည္း ရည္ရြယ္ ႏုိင္သည္။ အခ်စ္ကုိ ပံုစံမ်ဳိးစံုျဖင့္ ျပဳက်င့္က်ၿပီး စိတ္၏ ဗဟုိ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ လူမႈေရးတြင္ အဓိက က်ၿပီး အနုပညာ (creative art) တြင္ အၿမဲပါဝင္သည္။ 1 အဓိပၸာယ္ဖြင့္ခ်က္မ်ား 2 ပုဂၢိဳလ္ေရး မပါေသာ အခ်စ္ 3 လူ႔အခ်စ္ 4 ဓာတု သေဘာ 5 စိတ္ပညာ သေဘာ 6 ဘာသာေရး ရွဴေဒါင့္ 6.1 ခရစ္ယာန္ 6.2 ဗုဒၶဘာသာ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ခ်က္မ်ား အခ်စ္ဆိုသည္မွာ Heart move ျဖစ္ေပၚလာတဲ႔ ထူးဆန္းေသာ ခံစားမႈျဖစ္သည္။ အခ်စ္ကို ယေန႔တိုင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ဖြင္႔ဆိုၾကဆဲျဖစ္သည္။ အခ်စ္ဆိုသည္မွာ ဂ ငယ္ကဲ့သို႔ပင္ ၾကည္႔သည့္ဘက္က္ို လိုက္ၿပီး ပေစာက္ျဖစ္လိုက္ ရွစ္ျဖစ္လိုက္ င ျဖစ္လိုက္ပင္။ နမ္ သေဘာျဖစ္ေသာ အခ်စ္သည္ ရႈပ္ေထြးၿပီး အခ်စ္ ဒႆနမ်ားတြင္ ဆုိရုိးဆန္ဆန္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ခ်က္မ်ား ရွိခဲ့ေလရာ၊ ေက်ာ္ၾကားေသာ ၄င္း စာသားတုိ႔ မွာ ဘီဂ်ယ္၏ "အခ်စ္သည္ အရာရာကုိ ေအာင္ျမင္သည္" (Love conquers all), ဗီတယ္၏ "အခ်စ္သာလုိသည္" (All you need is love) ႏွင့္ ဘာတရံ ရုဇ္ဆယ္ ၏ ႏႈိင္းရွင္ျခင္း မဟုတ္ေသာ "အတုိင္းမဲ့ အခ်စ္" (absolute value) တုိ႔မွာ ထင္ရွားသည္။ ပုဂၢိဳလ္ေရး မပါေသာ အခ်စ္ လူတစ္ေယာက္သည္ တုိင္းျပည္၊ လူမ်ဳိး သုိ႔ ရည္မွန္းခ်က္ တုိ႔ကုိ တန္ဖုိးႀကီးႀကီး ထား၍ ျမတ္ျမတ္ႏုိးႏုိး ခ်စ္ႏုိင္သည္။ ထုိ႔အတူ ဝီကီ ဝုိင္းေတာ္သား တုိ႔ကဲ့သုိ႔ အနစ္နာခံကာ ကူညီေသာ အေပ်ာ္တန္း အလုပ္သမား တုိ႔၏ အခ်စ္သည္လည္း တစ္ခါတစ္ရံ လူ႔ခ်စ္ျခင္း မွ မေမြးဖြားေသာ္လည္း ျမင့္ျမတ္ေသာ အာဇာနည္ ဆန္ေသာ ခံစားမႈမ်ားႏွင့္ ေရာေထြး၍ ပုဂၢိဳလ္ေရး မပါေသာ အခ်စ္မ်ား ျဖစ္ေပၚႏုိင္သည္။ လူတုိ႔သည္ အရာ၀တၳဳ၊ အိမ္ေမြး တိရစၧာန္ဆံ သုိ႔မဟုတ္ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာ မ်ားကုိလည္း တြယ္ဖက္မိလွ်င္ ခ်စ္သြားႏုိင္သည္။ အကယ္၍ ၄င္းတြင္ လိင္ကိစၥ ပါခဲ့လွ်င္ အခ်စ္လြန္ (Paraphilia) အဆင့္ေရာက္သည္ ဟုေခၚ သည္။ လူ႔အခ်စ္ ဘြားေအ ႏွင့္ ေျမးလူအခ်င္းခ်င္း ခ်စ္ေသာ အခ်စ္ကုိ လူ႔အခ်စ္ (Interpersonal love) ဟုေခၚသည္။ ၄င္းသည္ ႀကိဳက္ျခင္းထက္ ခံစားမႈ ပုိကဲသည္။ တစ္ဖက္ သက္ အခ်စ္ ဆုိသည္မွာ အျပန္အလွန္ မရွိေသာ ခ်စ္ျခင္းကုိ ေခၚသည္။ လူ႔အခ်စ္ သည္ လူမႈေရးႏွင့္ မ်ားစြာ ဆက္စပ္သည္။ ၎အခ်စ္ကုိ မိသားစု၊ သူငယ္ ခ်င္း ႏွင့္ လင္မယား ၾကားတုိ႔တြင္ ျဖစ္ေပၚေပမည္။ လူ႔အခ်စ္ ေၾကာင့္ erotomania ကဲ့သုိ႔ စိတ္ေဝဒနာ မ်ားစြာတုိ႔လည္း ျဖစ္ႏုိင္သည္။ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ဒႆန ႏွင့္ ဘာသာေရး တုိ႔သည္ အခ်စ္ သေဘာကုိ အလြန္ ေတြးဆခဲ့ေပသည္။ ၂၀ ရာစု ႏွစ္တြင္ အခ်စ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စိတ္ပညာ တြင္ အမ်ားအျပား ေရးသား ခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္းႏွစ္မ်ားတြင္ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလည္းျခင္း စိတ္ပညာ (evolutionary psychology)၊ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲ ျခင္း၊ မႏုႆေဗဒ၊ ဦးေႏွာက္ေဗဒ (neuroscience) ႏွင့္ ဇီဝေဗဒ မ်ားသည္လည္း အခ်စ္၏ သဘာဝ ႏွင့္ လုပ္ငန္း တုိ႔ကုိ ေလ့လာသည္။ ဓာတု သေဘာ ဇီဝေဗဒသည္ လိင္ကိစၥကုိ အခ်စ္ဟု ျမင္ၿပီး ဆာေလာင္ျခင္း တုိ႔ကဲ့သုိ႔ ႏုိ႔တုိက္ သတၱဝါ တုိ႔၏ တြင္းအားဟု ျမင္သည္။ အခ်စ္အေၾကာင္းတြင္ထိပ္တန္းျဖစ္ေသာ Helen Fisher သည္ အခ်စ္ ေတြ႕ၾကံဳမႈကုိ ထက္ဆက္ေနေသာ အပုိင္းသံုးပုိင္း တဏွာျဖစ္တည္မႈ၊ ဆြဲငင္မႈ၊ တြဲမက္မႈ ဟု၍ ပုိင္းျခားထားသည္။ လူတုိ႔၏ ေဖၚျပ ျခင္းမ်ားေၾကာင့္ တဏွာျဖစ္တည္ၿပီး၊ အခ်စ္ ဆြဲငင္မႈ ျဖစ္ကာ လူတုိ႔၏ စြမ္းအင္မ်ားကုိ မိတ္လုိက္ရာတြင္ သံုးၿပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ား ေပါက္ပြားကာ တြဲမက္မႈ ျဖစ္ေစသည့္။ တဏွာသည္ မိတ္လုိက္ျခင္းကုိ အားေပးေသာ ျပင္းျပသည့္ လိင္ဆႏၵက္ုိ ျဖစ္ေပၚေစၿပီး၊ testostrone ႏွင့္ estrogen ကဲ့သုိ႔ ဓာတု ဓာတ္ပစ္စီးမ်ားပုိမုိတြက္ေလ သည္။ ၄င္းအက်ဳိးသက္ေရာက္မႈသည္ ရပ္သက္ပတ္ အနည္းငယ္ သုိ႔မဟုတ္ လပုိင္းသာၾကာသည္။ အခ်စ္ ဆြဲငင္မႈ သည္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတစ္ေရာက္ အတြက္ သာ ေရြးခ်ယ္၍ မိတ္လုိက္ရန္ အခ်စ္စိတ္ ျဖစ္ေပၚၿပီး ၄င္းအခ်စ္စိတ္သည္ အျမန္တစ္ကယ္ မိတ္လုိက္ၿပီးေသာ အခါ ေရာၾကသြားျပန္သည္။ မၾကာေသးမွီက ဦးေႏွာက္ေဗဒ (neuroscience) ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္အရ လူတစ္ေရာက္ခ်စ္မလွ်င္ ဦးေႏွာက္သည္ ဓာတု ဓာတ္ပစ္စီးမ်ား ျဖစ္သည့္ pheromones၊ dopamine၊ norepinephrine ႏွင့္ serotonin တုိ႔ အဆင္မျပတ္ ထုတ္လုပ္ေပးသည္။ ၄င္းတုိ႔သည္ အဖီတမင္း ကဲ့သုိ႔ ဦးေႏွာက္၏ သာယာမႈ အထြတ္ (pleasure center) ကုိ ဆြေပးၿပီး ႏွလံုးခံုႏံုး ျမန္ကာ စိတ္လႈပ္ျခင္းႏွင့္အတူ အစား၊ အအိပ္ ပ်က္ေစသည္။ တဏွာျဖစ္တည္မႈ ႏွင့္ အခ်စ္ ဆြဲငင္မႈ မွာ ခဏတာ ျဖစ္ေပၚရန္ရွိၿပီး တတိယအဆင့္မွာ ေရရွည္ဆက္ဆံေရးအတြက္ ရည္ရြက္သည္။ ဆြဲငင္မႈသည္ေႏွာင္ႀကိဳး တစ္ျမင္ျဖစ္ၿပီး ဆက္ဆံေရးကုိ အားေပးၿပီး ႏွစ္မ်ားစြာ ၾကာႏုိင္သည္။ ေႏွာင္ႀကိဳး မ်ားကုိ လက္ထက္ျခင္း ႏွင့္ သားဆက္မ်ား သုိ႔မဟုတ္ အျပန္အလွန္ ဆက္ဆံ ေရးမ်ားက ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ လုိအပ္ခ်က္အလုိက္ ခ်ီးေႏွာင္ထားသည္။ ၄င္းတုိ႔သည္ တုိေတာင္းေသာ ဆက္ဆံ ေရးမ်ားထက္ အဆင့္ျမင့္သည့္ ဓာတု ပစည္း မ်ားျဖစ္ေသာ oxytocin ႏွင့္ vasopressin တုိ႔ကုိ သံုးသည္။[2] ၂၀၀၅ တြင္ Pavia University မွ အီတာလံ သိပၸံပညာရွင္ မ်ားက ခ်စ္ေသာအခါ ပုိမုိတြက္ရွိေသာ nerve growth factor (NGF) ေခၚ ပရုိတိန္း ေမာ္လီက်ဴ ကုိ ရွာေဖြေတြ႕ရွိၿပီး တစ္ႏွစ္ေလာက္ၾကာမွ ျပန္ၾကသည္ ဟုဆုိသည္။ စိတ္ပညာ သေဘာ စိတ္ပညာသည္ အခ်စ္ကုိ သိမႈ (cognitive) ႏွင့္ လူမႈေရး သဘာဝ အျဖစ္ သရုပ္ေဖာ္သည္။ စိတ္ပညာရွင္ Robert Sternberg သည္ အခ်စ္ ႀတိဂံ သီအုိရီ (triangular theory of love) ကုိ ေရးဆြဲခဲ့ၿပီး အခ်စ္သည္ နီးစပ္ျခင္း၊ သံဒိတ္ဌာန္ ခ်ျခင္း (commitment) ႏွင့္ အရူးအမူး ျဖစ္ျခင္း (passion) သံုးမ်ဳိး ပါဝင္ေၾကာင္း ျငင္းဆုိျပဳခဲ့သည္။ နီးစပ္ျခင္း သည္ လူႏွစ္ေရာက္ ကုိယ္ေရးကုိယ္တာ ကိစၥမ်ားကုိ ေျပာျပ ၿပီး မိမိဘဝ အေၾကာင္းကုိ အဆံုးတုိင္ ဖဟသည္။ နီးစပ္ျခင္းသည္ လူမႈ ဆက္စံေရး ႏွင့္ အခ်စ္ကစၥမ်ားတြင္ ေပၚလြင္သည္။ သံဒိတ္ဌာန္ ခ်ျခင္း မွာ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဆက္စံေရးသည္ ေရွည္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေႏွာက္ဆံုး အခ်စ္၏ ထံုးစံမွာ လိင္စိတ္ ႏွင့္ အရူးအမူး ျဖစ္ျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ အရူးအမူး အခ်စ္သည္ ရုိမန္းတစ္ အခ်စ္ကဲ့သုိ႔ အတတ္အက် ရွိသည္။ အခ်စ္ အားလံုးကုိ ၄င္း သံုးခု အခ်ဳိးေျပာင္းလည္း၍ ေပါင္းစပ္ျခင္း ျဖင့္ ရရွိႏုိင္သည္။ အေမရီကန္ စိတ္ပညာရွင္ Zick Rubin ကမူ အခ်စ္ကုိ စိတ္တုိင္းတာမႈမ်ား (psychometrics) ျဖင့္ သက္မွတ္သည္။ သူ၏ အဆုိအရ ၄င္းသံုးခုမွာ ဆြဲလမ္းျခင္း၊ ယုယျခင္း ႏွင့္ နီးစပ္ျခင္း ဟုဆုိသည္။ ဘာသာေရး ရွဴေဒါင့္ ခရစ္ယာန္ ခရစ္ယာန္ တုိ႔တြင္ အခ်စ္မွာ ဘုရား (God) မွ ဆင္းသက္လာသည္။ ခရစ္ယာန္ တုိ႔သည္ Gospel of Mark chapter 12, verses 28-34 ဆုိထားသည့္ အတုိင္း Love God with all your heart, mind, and strength and Love your neighbor as yourself are the two most important things in life ဘုရားကုိ အသည္းႏွလံုး၊ စိတ္ ႏွင့္ ရွိသမွ ခံြအားတုိ႔ 'အစြမ္းကုန္ ခ်စ္ျခင္း ႏွင့္ သူတပါးတုိ႔အား မိမိကုိယ္ကဲ့သုိ႔ ခ်စ္ျခင္းသည္ ဘဝတြင္ အေရးႀကီးဆံုး ျဖစ္သည္ ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာ ဗုဒၶဘာသာတြင္ ကာမ သည္ ခံစားမႈ ျဖစ္ၿပီး အခ်စ္ကုိ ကာမ တႏွာ ဟု ေခၚသည္။ ၄င္းအခ်စ္သည္ အတၱ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ နိသ္ဘန္ သုိ႔ေရာက္ရာ လမ္းအတြက္ အတားအဆီး ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ကရုဏာ ေခၚ ၾကင္နာျခင္း မွာ အျခားသူမ်ား၏ ခံစားရျခင္းမ်ား ကုိ သက္သာေစၿပီး နိသ္ဘန္ ေရာက္ရန္ လုိအပ္ေသာ ဉာဏ္ပညာ တစ္ခုျဖစ္သည္။ ေမတၱာသည္ ျမႇင့္ျမတ္ေသာ္ အခ်စ္ျဖစ္သည္။ ၄င္းအခ်စ္သည္ မေျပာင္းလည္းေသာ သေဘာရွိၿပီး အနစ္နာခံျခင္း မ်ားပါဝင္သည္။ ေမတၱာသည္ သာမန္ အခ်စ္ႏွင့္ ကြာျခားၿပီး မိမိအတြက္ ျဖစ္ေသာ စြဲလမ္းျခင္း ႏွင့္ လိင္ကိစၥ မပါေပ။ တနည္းအားျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ တုိ႔သည္ မိမိ ေကာင္းစားေရးထက္ သူမ်ားေကာင္းစား ေရးကုိ အားေပးသည္။